Feestdagen zonder je geliefde: hoe je die ‘koude’ dagen wat ‘warmer’ kan maken
Feestdagen: hartstikke gezellig. Tótdat je geliefde overlijdt en het woord ‘feest’ verder dan ooit van je afstaat. Samen aanschuiven aan die volle verjaardagstafel? Die sinterklaasbrunch met elkaar organiseren? Of onder het genot van de Top 4000 de kerstboom optuigen? De herinneringen aan jullie samen zijn mooi, maar vooral confronterend. Zéker nu, wanneer iedereen in de feeststemming is, terwijl deze ‘warme’ dagen voor jou plots een ‘koud’ karakter krijgen. Ja, rouwen doet pijn. Héél veel pijn. dat wegnemen? Dat kan ik helaas niet doen. Wél wil ik je graag steunen. Omdat je het – zeker in deze periode – verdient. En omdat we samen sterker staan. Bij deze: tips, tricks en een flinke scheut liefde om de feestdagen door te komen.
Uit het raam met die (sociale) verwachtingen
Voordat je denkt ‘ga toch weg met die tips, ik ben niét in de feeststemming en dat gaat ook niét gebeuren’: I feel you. Dat is ook zeker niet de insteek van deze blog. Sterker nog: ik ben een groot voorstander van eerlijk zijn over je gevoelensl. Om die klotedagen (ja, dat mogen we best hardop zeggen) er te laten zijn. Je verdriet draag je immers altijd met je mee. De ene dag meer dan de andere, maar het zal altijd voelbaar zijn. Zeker met de feestdagen voelen we vaak een sociale druk om gezellig te doen. Die glimlach op te zetten. Onder de mensen te zijn. Toch wil ik je op het hart drukken om alle sociale verwachtingen uit het raam te kieperen. Als je rouwt, mag je ‘egoïstisch’ zijn. Dat betekent dat er slechte dagen mogen zijn en dat je dat mag laten zien. Ja, je mag ‘nee’ zeggen op die ene uitnodiging. Maar je mag ook ‘ja’ zeggen als je die behoefte wél voelt. De mensen die om je geven, zullen elke keuze begrijpen. Als jij eerlijk bent, zal het begrip groeien – en daarmee jouw mentale rust.
Die uitnodiging afwijzen, aannemen óf zelf doen
Is je partner overleden? Dan is de kans groot dat je vanuit alle mogelijke hoeken uitnodigingen krijgt. Voor dat kerstdiner, die je-bent-altijd-welkom kop koffie of dat ene uitje met vrienden. Het kan zijn dat je dit als heel prettig ervaart, maar het kan ook als ‘zwaar’ en overweldigend voelen. Belangrijk om in gedachten te houden is dat deze mensen om je geven; van je houden. De intentie is meer dan goed. Ze willen er voor je zijn, omdat ze weten dat je door een intens moeilijke periode gaat. Dat betekent niét dat je overal op in hoeft te gaan – en ook niet dat je je schuldig hoeft te voelen als je niet aanhaakt. Jij bepaalt namelijk jouw eigen rouw; je eigen manier van invulling. Voel aan bij welke uitnodiging jij je prettig voelt en bij welke minder en baseer daarop je keuzes. Heb je zelf andere behoeften? Voel je vrij om dit uit te spreken. Een wandeling met de buurvrouw maken? Vraag of ze tijd heeft. Samen koken met die ene vriend(in)? Bel hem/haar op en deel je wens. Met je zoon of dochter een simpel bordspel spelen? App en gooi het idee op. Wedden dat je geliefden graag met je meebewegen? Het is aan jou om te bepalen welke uitnodigingen je afwijst en aanneemt – en welke voorstellen je zelf graag doet. Écht: je mag jezelf laten horen. Weet je nog wat ik schreef over ‘egoïstisch’ mogen zijn? Nou, dat dus.
Kerst overslaan? Dekbed over je hoofd? Mag.
Gaat jouw fight & flight reactie direct op standje ‘aan’ bij het krijgen van die uitnodiging(en)? Krijg je nu al stress als je denkt aan dat ene (kerst)diner? Of heb je simpelweg gewoon geen zin om gezellig te doen? Voel je dan vrij om daar eerlijk over te zijn en bijvoorbeeld de kerstdagen dit jaar een keertje over te slaan. Het gaat erom dat je gevoel aangeeft de feestdagen niet aan te kunnen, wat heel begrijpelijk is. Kies je ervoor om op eerste kerstdag in bed te liggen met het dekbed over je hoofd? Lekker doen. Wél wil ik als advies meegeven om dan in ieder geval wel die ene geliefde maaltijd in huis te halen, die gezellige kaarsjes aan te steken of die favoriete (kerst)film te kijken. Het klinkt misschien gek, maar die simpele dingen kunnen zo’n dag een heel klein beetje prettiger maken. Hoe kerst volgend jaar zal zijn? Dat is geen zorg voor nu. Wel is het een feit dat kerst – en al die andere feestdagen – er elk jaar weer zullen zijn. Er zal dus waarschijnlijk een moment komen dat je er wel weer aan deelneemt. Dat klinkt nu misschien als een ver-van-je-bed-show, maar de kans is groot dat die tijd aanbreekt. Geen zorgen: time will tell. Daar hoef jij dus niet mee bezig te zijn.
Bouw jouw eigen muur van structuur
Het is bewezen dat structuur mensen grip geeft. In het dagelijkse leven, maar ook in moeilijke perioden. Als we rouwen, zijn we geneigd ons terug te trekken, lang in bed te blijven liggen, minder aandacht te besteden aan zelfzorg en ons af te schermen voor de buitenwereld. Een wereld waarin tijd verdwijnt en het je een worst zal wezen hoe laat je een keer een boterham naar binnen werkt. Tuurlijk: dat mag er zijn. Je mag jezelf zielig vinden, de boel de boel laten en lak hebben aan alles om je heen. Toch wil ik je – zeker tijdens de feestdagen – aanmoedigen om een bepaalde vorm van structuur in je dagen te bouwen. Sta bijvoorbeeld om 9 uur op, maak een gezond en lekker ontbijt voor jezelf en neem een uitgebreide douche. Doe boodschappen voor jezelf, maak een praatje met die caissière en bel wellicht nog even bij die lieve buurvrouw aan. Ben je weer thuis? Dan kan je denken aan een vast thee- of koffiemomentje in de middag én de belofte aan jezelf dat je elke dag ten minste een uurtje aan ontspanning doet. Van een boek lezen tot een puzzel leggen. Zaken als deze geven je dag vorm – en jou daarmee houvast.
Wandelen, kletsen, kop koffie doen
Over die structuur gesproken: het is goed om te onthouden dat het ‘m vooral in de kleine dingen zit. Tijdens de feestdagen, maar ook de rest van het jaar. Je hoeft dus niet opeens wekelijks te gaan parachutespringen, elk weekend te gaan city cruisen of om de week een duur etentje te hosten. Je kan wel denken aan die wekelijkse wandeling met de buurvrouw, dat dagelijkse kletsmomentje met de caissière of dat weekendse kopje koffie met die vriend(in). Het zijn namelijk die kleine dingen, die een groot verschil kunnen maken. Áls je dit jezelf maar gunt, want dat is waar het begint.
Van lege tafel thuis naar afleiding buitenshuis
Vierden jullie altijd thuis kerst met elkaar? Dan kan die lege tafel éxtra confronterend zijn. Ja, die lege stoel is als een doorn in je oog. Sinds dat overlijden, maar nu nog een beetje meer. Het kan in zo’n situatie helpen om een dagje het huis uit te gaan. Of dat nu naar familie is, naar vrienden of naar een totaal andere plek. Denk aan het theater (ha, lekker niét praten ;-)), het kerstcircus of die ene vlooienmarkt. Afleiding als deze kan ervoor zorgen dat je gedachten héél even een andere trigger krijgen. En heel misschien, heel misschien… kan je zelfs eventjes genieten van de tijd met jezelf en/of geliefden.
‘Wat zou mijn geliefde gewild hebben?’
Hoe je het ook wendt of keert: alles zal een nieuwe werkelijkheid zijn. Geen dag is meer hetzelfde, omdat je wederhelft niet meer bij je is. ‘Nooit meer’ is héél lang en niet te overzien. Voor jou niet, voor niemand niet. Die gedachte kan je volledig overrompelen en meesleuren in een leeg en diep gat. Een plek waar je – zolang als jij nodig hebt – mag bivakkeren. Voor rouw staat immers geen tijd. Toch is het goed om je op een bepaald punt af te vragen wat je geliefde gewild zou hebben. Zou deze willen dat jij tijdens de feestdagen in het donker zit, met de rolluiken omlaag? Zou deze willen dat jij op elke uitnodiging ‘nee’ zegt, omdat je je schuldig voelt als je plezier maakt? En zou deze willen dat jouw leven stil blijft staan, omdat je niet vooruit durft/wilt kijken? Deze antwoorden hoef ik natuurlijk niet voor je in te vullen, want stiekem weet je deze zelf al. Wat ik hiermee wil zeggen? Je mag plezier maken, lol hebben en de hort op gaan. Boek die vakantie, ga naar die verjaardag en gun jezelf dat saunadagje. Vind je het moeilijk om jezelf die vrijheid te geven? Dan kan je het altijd voor je overleden loved one doen. Zwak, egoïstisch, te snel? Allesbehalve. Het vergt juist heel veel dapperheid, positiviteit en kracht om dit te kunnen.
Vier-het-leven-dag
Is je partner overleden op een feestdag? Dan zal zo’n dag allesbehalve feestelijk aanvoelen. Dit jaar niet, volgend jaar niet en de jaren die volgen ook niet. Toch kan het ook een valkuil zijn om zo’n dag, in dit geval kerst, niet meer te vieren. Een periode die altijd zo gezellig en knus was, valt plots weg. Iets wat voelbaar is voor de volwassenen, maar ook voor de kids. Zij die elk jaar weer uitkijken naar deze dagen en opgegroeid zijn met deze familietraditie. Het is natuurlijk helemaal aan jouzelf of je deze traditie voortzet en bovenal: hóe. Tuurlijk, de kerstdagen zullen nooit meer hetzelfde zijn, dus de kans is groot dat de invulling ook verandert. Maar hey: da’s helemaal oké. Maak van de kerstdagen bijvoorbeeld een moment om samen te komen en het leven van jullie overleden geliefde te vieren. Via het kijken van foto’s, het delen van herinneringen en het lachen om die oude jeugdvideo’s. Op deze manier ben je wel met elkaar samen, zonder dat je het gevoel hebt dat je een lege ‘feestdag’ moet vieren. En het allerfijnste? Via deze weg is je partner er toch nog een beetje bij. Een heel klein beetje in leven.
Oude banden maken plaats voor nieuwe contacten
Het pijnlijke, maar tegelijkertijd mooie aan verlies is dat je kring sterker wordt. De banden die écht belangrijk voor je zijn zullen blijven bestaan, terwijl andere connecties wellicht sluimerend tot einde komen. Zo kan het bijvoorbeeld zijn dat je partner en jij altijd samenkwamen met dat andere koppel, maar dat je dat nu (alleenstaand) helemaal niet meer wilt. Grote kans dat die vriendschap op een laag pitje komt te staan of misschien zelfs stopt. Aan de andere kant komen er juist weer mensen op je pad met wie je die connectie juist wél voelt. In de vorm van vriendschap misschien – of juist in de vorm van een nieuwe liefde. Rouw maakt een ander mens van je. Eentje met nieuwe behoeften en een andere kijk op de wereld. Het filtert de mensen uit je leven die niet meer bij je passen en geeft opening aan nieuwe banden die wél bij je passen. Hoe rauw rouw ook is, je krijgt er wel een sterke en warme inner circle voor terug. Eentje waar je écht op kan bouwen. En wie weet: met wie je uiteindelijk ook de feestdagen (weer) doorbrengt.
Van duisternis naar zonneschijn
Hoe lastig het ook is om te geloven: er breekt een tijd aan dat ook jij weer wat meer kan genieten. In mijn werk zie ik regelmatig nabestaanden na zoveel jaar weer terug. Mensen die heel diep zaten, maar uiteindelijk hun leven weer opgepakt hebben. Ik geloof er ook heilig in dat wij mensen niet gemaakt zijn om alleen te blijven. Dat we anderen om ons heen nodig hebben, om de beste versie van onszelf te kunnen zijn. Zo is een vriendin van mij heel vroeg haar man verloren. “In het begin was de wereld zwarter dan zwart”, zei ze. “Toch ging op een gegeven moment die zon weer schijnen. Ging ik hem weer voélen.” Het bewijs dat na elke duisternis, hoe donker ook, licht schijnt. Dat betekent niet dat je jouw overleden geliefde zal vergeten, integendeel. Dat betekent wel dat je steeds meer momenten gaat beleven dat je kan genieten. Alleen, maar ook met de mensen die er voor jou toe doen.
Moraal van het verhaal: verdriet gaat niet weg, verdriet mag er zijn en verdriet heeft geen eindtijd. Toch is het goed om te voelen dat je altijd een keuze hebt. Tijdens de feestdagen, maar eigenlijk gewoon altijd. Jij bepaalt hoe jouw rouw eruitziet, wie je (niet) om je heen wilt hebben en wat je (niet) nodig hebt. Luister naar je gevoel en durf eerlijk te zijn naar jezelf én anderen. Wil je kerst dit jaar helemaal niet vieren? Dikke prima. Vier je het één dag in plaats van drie? Ook goed. Wil je juist extra vaak de deur uit? Go for it. Ben een beetje lief voor jezelf en sta op jóuw moment weer open voor geluksmomentjes – hoe klein deze ook zijn. Als jij er open voor staat, zal geluk je weer vinden. Dat beloof ik je bij deze.
